Tarihi

Daga AMINU AMANAWA a Sakkwato Hubbaren Shehu Usmanu na ɗaya daga cikin wuraren tarihi na Daular Usmaniyya da aka kafa fiye da shekaru 200, da jihar Sakkwato da Sakkwatawa ke alfahari da wurin mai daɗaɗɗen tarihi. Ɗaruruwan al’umma daga sassa daban-daban na duniya ne dai ke kai ziyara a kusan ko wace sa’a, kuma kowace rana da dama na neman tubarakki. Shehu Usmanu Ɗanfodiyo dai ne ya kafa daular da ta yi fice a nahiyar Afirika musamman a jihohin Najeriya wajen jaddada addininin Musulunci. Ƙofar shiga Hubbare Wakilin Manhaja a Sokoto, Aminu Amanawa ya ziyarci hubbaren inda ya zanta da…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD A baya mun duba tafiye-tafiyen Hausawa zuwa wasu ƙasashen duniya da dalilan da suka kai su, waɗanda suka haɗa da ko dai ta hanyar fatauci ne ko cinikayyar bayi. Baya ga haka kuma, mun ga ire-iren ƙasashen da suka je, kamar Birnin Tiripoli da ke Ƙasar Libiya da Ƙasar Chadi da Turai da kuma kamar ƙasashen Kudancin Amurka da suka haɗa da Brazil da sauransu. A bisa kyakkyawan bincike da nazari, duk inda aka samu wata al’umma tana gudanar da harkokin rayuwarta to, nan ne take tafiyar da al’amuran rayuwarta da suka haɗa da al’adunta da…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD Kalmar ‘Ebira’ kalma ce da ke wakiltar yare, mutane, da kuma yanki (Okene da Suberu, 2013; Segun, 2013; Lukman, 2015). Wannan kalma tana da ma’ana ta kyakkyawar ɗabi’a’ (Segun da Samuel, 2010; Audu, 2010; Kwekudee, 2014). An siffanta al'ummar Ibira da cewa su mutane ne masu kyawawan halaye da suka haɗa da karvar baƙi, kulawa, mutuntaka, biyayya, jarumtaka, juriya, haƙuri, aiki tuƙuru, da sauransu (Audu, 2010; Kwekudee, 2014). Wannan yare na Ibira ya kasu kusan kashi shida; akwai Ibira Tawo (Ebira Tao) waɗanda su ne mafiya yawa da suke warwatse a kusan dukkan jahohi takwas ɗin…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD A tarihi, Yaƙin Duniya Na Ɗaya, wanda a turance ake kira da ‘World War I’ ko ‘First World War’, wani yaƙi ne wanda manyan ƙasashen duniya, musamman na nahiyar Turai (Europe) irin su Ingila (Britain), France, Germany, Russia, Austria-Hungary, Russia, Daular Ottoman ta Turkiya (Ottoman Empire), da kuma Amurka suka fafata, a tsakanin shekarun 1914 zuwa 1919. A bisa tarihi, ya tabbata cewa zuwa shekarar 1900 wato farkon ƙarni na 21, ƙasashen yammacin Turai irin su Ingila, France, Germany, Spain, Portugal, Netherlands, da kuma Italy sun kai ga cikakken ci gaban tattalin arziki (economic development) da…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD A ci gaba da kawo muku tarihin manyan qabilun Nijeriya, yau ma Jaridar Manhaja za ta yi duba kan ƙabilar Fulani, wadda ɗaya ce daga cikin manyan ƙabilu mafi yawan jama'a a Nijeriya. Tushen Fulani:Fulani dai ƙabila ce da tarihi ke turke asalinta tun ƙarni na 15 daga wasu manyan ’yankuna biyu da ke ƙasashen Senegal da kuma Guinea Conakry, wato Futa Toro da kuma Futa Jalloh. Daga nan ne suka ci gaba da bazuwa cikin ƙasashen duniya musamman yammaci da kuma tsakiyar nahiyar Afirka domin nema wa dabbobinsu abinci da kuma ingantacciyar rayuwa. Ko da…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD Kamar sauran ƙabilun Nijeriya, tarihin al'umar Ibo shi ma yana tattare da bayanai da zato da fahimta da ra'ayoyi iri daban-daban, har ma da jayayya a tsakanin masana tarihi, musamman ma game da asalin inda al'ummar ta Ibo ta samo tushenta, inda masana tarihi da dama suke ikirari cewa, al'ummar ta Ibo ta samo asalinta ne daga Isra'ila, don haka tana da dangantaka da Yahudawa. Kuma daga can ne Ibon suka fito, har suka iso wajen da suka samu mazauni na dindindin a yankin kudu maso gabashin Nijeriya. Harshen Igbo wani vangare ne na dangin harsunan…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD Kamar yadda mu ka faɗa a makon da ya gabata cewa, za mu riqa kawo wa masu karatu tarihin manyan ƙabilun Nijeriya, a yau za mu bayyana taƙaitaccen tarihin asalin Hausawa da harshen Hausa a Nijeriya. Ƙabilar Hausa dai ƙabilace da ke zaune a Arewa maso Yammacin Tarayyyar Nijeriya da Kudu maso Yammacin Jamhuriyyar Nijar. Ƙabilace mai ɗimbin al’umma, amma kuma a al'adance mai mutuƙar haɗaka, aƙalla akwai sama da mutane miliyan 50 da harshen yake asali gare su. A tarihi an ce, ƙabilar Hausawa na tattare a salsalar manyan birane. Hausawa dai sun sami kafa…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD Jaridar Manhaja za ta ci gaba da kawo wa masu karatu tarihi na manyan ƙabilun Nijeriya guda huɗu da suka haɗa da Yarabawa, Hausawa, Igbo da kuma Fulani cikin mako huɗu a jere. Ƙasar Yarabawa wani yanki ce na duniya da ake samu a bigiren 6o da 9o na Arewacin Latitu (Latitude North) sannan kuma tana bigire na 2o30’ da kuma 6o30’ ta Gabas da Longitu (Longitude East). Tana iyaka da Jihar Neja (Niger State) daga Yamma Maso Arewa. Ta Gabas kuma tana iyaka da ƙasar Jamhuriyar Bini; wato Kwatano (Benin Republic). Sai kuma Tekun Atilantika…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD A yau ma dai jaridar Manhaja ta sake binciko wani ƙayataccen tarihin da ba kowa ya san da zamansa ba, wannan tarihi na wasu jaruman dakarun mata mayaƙa ne da aka yi a Dahomey, waɗanda aka fi sani da ‘Amazons’ a bayyana. Ficen da Masarautar Dahomey ya yi tsakanin karni na 17-19, da a yau ake kira Jamhuriyar Benin, ya samu ne, saboda kafa wata rundunar mayaƙa da ta ƙunshi mata zalla, waɗanda ake kira ‘Dahomey Amazon’. Yankin Dahomey wanda ke a ƙasar da ake kira Benin a yau, yanki ne mai ɗumbin tarihi daga cikin…

Daga MAHDI M. MUHAMMAD Da farko dai, Jaridar Manhaja ta yi iya bakin ƙoƙari wajen ganin ta kawo wa mai karatu abin da ya inganta daga abin da za mu rubuta ta hanyar tattaro bayanai daga wurare daban-daban da kuma zurfafa bincike; wato cil-da-cil, ganin Annabin tsohuwa. Muna fatan wannan rubutu ya zama fitilar da za ta haskaka zuciyar masu neman sanin haƙiƙanin tarihin Ƙabilar Kanurai. A sha karatu lafiya. Daular Borno dai tsohuwar Daula ce a Afirika da aka kafa tun kafin ƙarni na 10 wacce ta haɗa da yankunan da yanzu ke cikin Nijeriya, Nijar, Chadi, Kamaru da…