Daga MAHDI M. MUHAMMAD
Dangane da adabin Hausa da adabin Arewacin Nijeriya, Alhaji Abubakar Imam na ɗaya daga cikin manyan marubutan da rubuce-rubucensu suka yi nuni da al’adun Arewa.
Sai dai ba abun mamaki ba ne yadda ya fito daga jihar Neja, wadda daman jiha ce mai daɗaɗɗen tarihi na marubuta masu hazaƙa. Ya rubuta litattafai da dama da suka rayu har bayan rasuwarsa.
Don fahimtarsa, mutum na buƙatar karanta ko wane shafi masu ban sha’awa na littattafansa don gane wa kansa wane ne Alhaji Abubakar Imam. Malami ne, mai kishin ganin al’ummarsa sun sami ilimi.
Har ila yau, ya fahimci cewa Arewa ta yi rashin ilimi, don haka, ya yi wani yunƙuri na ilmantar da su don su tashi tsaye don fuskantar kowane ƙalubale.
Har ila yau, Abubakar Imam ya kasance mai himma da kishin ganin ingantacciyar al’ummar Arewacin Nijeriya ta samu ilimin da zai zama tsarin yau da kullum. Fiye da haka, shi mutum ne mai kyakkyawar fahimta kuma yana da masaniya game da yadda mutane da yawa suka kwatanta shi.
Wannan labarin zai bayyana tarihi na Abubakar Imam, shahararren marubucin Arewacin Nijeriya.
Rayuwarsa da karatunsa:
An haifi Abubakar Imam a garin Kagara na jihar Neja da ke tsakiyar Nijeriya a shekara ta 1911. Marigayin ya yi fice wajen rubutun ƙagaggun labarai na Hausa.
Abubakar Imam ya yi karatunsa na boko a Jihar Katsina a makarantar nan ta Middle School da ke Katsina da kuma Katsina Training College sannan ya yi karatu a tsangayar ilimi ta jami’ar Landan da ke Birtaniya.
Bayan da ya kammala karatunsa, ya yi koyarwa a Katsina sannan kuma ya yi aiki matsayin edita na jaridar nan ta Gaskiya Ta Fi Kwabo kana ya tallafawa masarautar Katsina ta wancan lokacin ƙarƙashin shugabancin Alhaji Muhammadu Dikko inda ya ke fassara rubuce-rubuce daga Larabaci zuwa harshe Hausa.
Rubuce-rubuce da ayyukansa:
Alhaji Abubakar Imam ya yi fice ne lokacin da aka sanya wata gasa ta rubutun ƙagaggun labarai a shekara ta 1933 inda wani littafi da ya rubuta mai suna Ruwan Bagaja ya yi nasara a cikin litattafan da aka rubuta. To baya ga wannan littafi, marigayin ya kuma rubuta wasu litattafan da dama da suka haɗa da Magana Jari da Ikon Allah da Tarihin Annabi (S.A.W.S) da Tarihin Musulunci da Auren Zobe da makamantansu.
A shekara ta 1933, Imam ya shiga gasar adabi tare da shahararriyar tatsuniyoyarsa, wato Ruwan Bagaja, inda aikinsa ya mamaye zuciyar Rupert East, wanda shi ne alƙali a gasar rubuce-rubuce. Littafin Ruwan Bagaja wani babban littafi ne wanda ke tafe da wani jarumin da ya yi tattaki domin neman ruwan magani. Har ila yau, labarin ya qunshi abubuwan ban mamaki na jarumin yayin da ya ke neman na ƙarshe.
Rupert East ya nuna sha’awarsa ga irin wannan ingantaccen aikin fasaha, domin an haɗa shi da ma’anar al’adun gargajiya, kuma an yi masa alama da fasaha. Su biyun daga ƙarshe sun yi aiki tare don ɗaukaka littafin.
Littafin ya ɗauki hankulan mutane da dama, daga baya kuma ya ɗaukaka matsayin Imam a fagen adabi. Daga baya, ya bar aikinsa na koyarwa ya yi aiki a Ofishin Fassara, inda ya rubuta littafinsa na biyu, Magana Jari Ce.
Magana Jari Ce ta uku ce da ke nuna labarin wani sarki mai arziki wanda ba shi da magaji. Bayan wasu tsinkaya, a ƙarshe ya sami magaji.
Daga ƙarshe ya rubuta Tafiya Mabudin Ilimi wanda ya tattaro dukkan littattafan da ya rubuta a rayuwarsa.
Ya kuma rubuta wasu littafai kamar Tarihin Annabi Kammalalle, wanda shine tarihin Annabi Muhammad (S.A.W).
Jerin Littattafan Alhaji Abubakar Imam ya rubuta;
Ruwan Bagaja
Magana Jari Ce Part I
Magana Jari Ce Part II
Tafiya Mabudin Ilmi
Magana Jari Ce Part III
Six Hausa Plays
Ƙaramin Sani Kukumi Part I
Karamin Sani Kukumi Part II
Ikon Allah Part I- Dr. East da Imam
Ikon Allah Part II- Dr. East da Imam
Tahirin Annabi (SAW)
Sayyidina Abubakar (R. A)
Tahirin Muslunci
Muslunci
Hajj Mabudin Ilmi
Hausa Bakwai (7)
Tambaya Goma Amsa Goma
Auren Zobe.
Hidimar Abubakar Imam ga gwamnati da siyasa:
A shekara ta 1939, Alhaji Abubakar Imam ya zama editan jaridar Gaskiya Ta Fi Kwabo mallakin gwamnatin Nijeriya.
Ita ce fitacciyar jaridar Hausa ta farko da ta fara wanzuwa. Bugu da ƙari, Imam ya ziyarci aasar Ingila a shekara ta 1943 a matsayin wakilin ‘yan jarida na yammacin Afirka.
A lokacin da yake wannan tafiya, ya roƙi gwamnati da ta koyo kayan aiki zuwa makarantun al’ummar Hausawan Arewacin Nijeriya. A cikin 1945, tare da Rupert East da wasu ire-irensu, sun shirya hanya don ƙirƙirar Kamfanin Gaskia. Kamfanin Gaskia ya zama gidan buga littattafai ga marubutan arewacin Nijeriya.
Saboda cancanta da iyawar Abubakar Imam ne ya sa aka ba shugaban sashen litattafai, wanda hakan ya ba shi muqamin babban aiki, muƙamin da aka keɓe ga sarakunan mulkin mallaka kaɗai.
Abubakar Imam ƙwararren marubuci ne wanda rubuce-rubucensa suka yi daɗi cikin bajintar Hausa da Ingilishi da Larabci.
Saboda tsayin dakansa ga koyarwar Musulunci da yaɗa maganganunsa, mutane suka zaɓe shi gaba ɗaya ya zama muryarsu a Majalisar Wakilai ta 1951.
Ƙarshen bajintar tasa ce ta sa fitaccen mawaƙun Hausa kuma ɗan gwagwarmaya, Sa’ad Zungur ke yi masa laƙabi da “Plot of Northern Nigeria”.
Shiga siyasa:
Yawancin marubutan Arewa su ma sun yi tasiri a siyasarsa. Nan da nan bayan kafa jam’iyyar People’s Congress (NPC), tare da tawagar Umaru Agaie da irin su Nuhu Bamali, suka kafa cibiyar gudanarwa na jam’iyyar.
Jim kaɗan bayan wasu shekaru na ci gaba a majalisar, Imam ya bar siyasa don ya shagaltu da ci gaban aikin gwamnati da tura adabin Arewacin Nijeriya zuwa ga ƙololuwa ta hanyar tallafa masa.
A yayin da ya ci gaba da kare martabarsa, Alhaji Abubakar Imam ya zama jami’in ma’aikatan gwamnati a yankin Arewa daga 1958-1966 a lokacin yaqin basasar Nijeriya.
Rasuwar Abubakar Imam:
Jim kaɗan bayan yaqin basasar da ba za a manta da shi ba wanda ya kusa wargaje Nijeriya, Abubakar Imam ya yi rashin lafiya.
Ya yi jinyar rashin lafiyarsa har zuwa 1981 lokacin da ya miqa wuya ga mutuwa.
Ya rasu ne a Zariya inda ya fi yin rayuwarsa.
Nasarorin da ya samu:
Abubakar Imam malami ne, malami mai kiwo.
Makiyayi da ya damu da tumakinsa da zuciya ɗaya. Ya yi fice a cikin mutanen zamaninsa don kawai sadaukarwar da ya yi ga bil’adama. Domin ya fahimci ƙa’idojin addininsa, shi ma yana ƙoƙarin miƙa wa ɗalibansa.
A yau ya zama fitaccen marubucin adabi, malami kuma ɗan siyasa wanda da yawa daga cikin ’yan Arewan Nijeriya ke matuƙar godiya da irin ƙoƙarin da yake yi na samar da Arewacin Nijeriya.