Kiran baya-bayan nan da Shugaban Ƙasa Muhammadu Buhari ya yi ga manoman alkama na Nijeriya da su rungumi noman alkama a matsayin hanyar hana shigo da kayan daga ƙasashen waje abin farin ciki ne a cigaban ƙasar nan ta hanyar da ta dace, domin kuwa Nijeriya na kashe kusan dala biliyan 2.2 don biyan ƙananan buƙatun cikin gida a duk shekara.
Shugaba Buhari ya yi wannan roƙo ne a wajen ƙaddamar da shirin noman alkama na farko da aka yi a gonakin iri na alkama da ke Kwall a ƙaramar hukumar Bassa a jihar Filato.
Ya koka da yadda masu sarrafa alkama suka koma shigo da kayan domin biyan buƙatu mai yawa na noman alkama a ƙasar.
Shugaba Buhari wanda ya samu wakilcin gwamnan jihar Filato Simon Lalong, ya bayyana cewa, ɓangaren noma na ɗaya daga cikin muhimman ɓangarorin da ba na man fetur ba waɗanda suka bayar da gudunmawa sosai wajen haɓaka tattalin arzikin ƙasa (GDP), wanda ya kai kashi 22.35 zuwa 23.78 a kowanne fanni, da kuma gudunmawar ɗari ga jimillar tattalin arzikin ƙasa a kashi na farko da na biyu na 2021, bi da bi.
Ya ce, babban abin da gwamnatinsa ta mayar da hankali a kai shi ne samar da fasahohin zamani don tabbatar da cewa noma ya bunƙasa a Nijeriya domin bunƙasar tattalin arzikin ƙasar sosai tare da samun walwala ga ’yan ƙasa ta hanyar samar da abinci da wutar lantarki.
Sai dai wani abin ban sha’awa shi ne, a shekarar 2015, Nijeriya ta kashe maqudan kuɗaɗe da suka kai dala biliyan 6 a duk shekara wajen shigo da alkama daga ƙasashen waje domin amfanin cikin gida. Ma’anar wannan al’adar ita ce, Nijeriya ta kasance a sahun gaba a cikin sahun masu shigo da kayayyaki a duniya, inda a wancan lokaci ta kasance a kan gaba wajen shigo da kayayyaki daga waje.
Misali, a kashi na biyu na shekarar 2014 kaɗai, Nijeriya ta shigo da ton metric ton 400 na alkama a cikin jigilar kaya guda ɗaya, lamarin da ke nuni da cewa zamanin da ake shigo da alkama da yawa cikin ƙasar. Tawagar jiragen ruwa 12 ne suka shiga cikin atisayen. Wani dakon na alkama tan 400,000 shi ma ya kwanta a tashar jiragen ruwa na Apapa kafin ƙarshen shekara, daidai a watan Oktoba na 2014.
Yawan alkama da ake shigo da su daga ƙasashen waje shi ne taɓarɓarewar manufofin siyasa da ta zama alama ce ta gwamnatin shugaba Goodluck Jonathan ta ƙarshe. Wani abin ban mamaki shi ne, gwamnatin tarayya bisa yadda ta sauya tsarin ajandar noma ta sha nanata aniyar ta na rage dogaro da alkama da ake shigowa da su daga waje ta hanyar bunƙasa noman cikin gida.
To sai dai duk da shigar da harajin kashi 15 cikin 100 kan shigo da alkama, wanda ya ƙara harajin daga kashi biyar zuwa kashi 20 cikin 100, manufar ba ta yi wani abu ba na hana shigo da alkama daga ƙasashen waje sakamakon gazawar manoman alkama na cikin gida wajen cimma giɓin kayan masarufi a yankin ƙasar ba.
Nijeriya na ɗaya daga cikin manyan kasuwannin duniya da ke fitar da alkama daga Amurka. A cewar Ma’aikatar Aikin Gona ta Amurka, a shekarar 2013, Alkama da Amurka ta sayar wa Nijeriya an ƙiyasta kusan dala miliyan 985. A dunƙule dai, kayayyakin noma da Amurka ke fitar wa Nijeriya ya kai dala biliyan 1.1 a shekarar 2013. Duk da cewa kuɗaɗen da ake kashewa wajen shigo da su daga ƙasashen waje sun ragu daga dala biliyan 6 zuwa dala biliyan 2.2 cikin shekaru shida, idan aka yi la’akari da halin da tattalin arzikin ƙasar ke ciki a bayyane yake ƙarara irin yanayin da shigo da alkama a halin yanzu yake ba zai ɗore ba.
Abin lura shi ne cewa Iran, wadda ta sadaukar da ƙasa da kashi biyu cikin ɗari na noma, tana samar da kusan tan metric ton 10 na alkama a duk shekara. Amma Nijeriya da ke da sama da kashi 50 cikin 100 na filaye da ke da himma wajen aikin noma, za ta iya samar da ɗan sama da metric 100,000 a duk shekara.
Dole ne wani abu ya kasance ba daidai ba a cikin sashin kuma akwai buƙatar a gyara shi. A matsayin hanyar ci gaba, muna ba da shawarar inganta noman iri na al’umma da nufin haɓaka noman alkama a Nijeriya. A matsayin hanyar rage dogaro da yawan shigo da kayayyaki, an yi ƙoƙarin a baya don ƙara yawan alkama da kashi 95 cikin 100 ta hanyar fasahar ƙere-ƙere tare da ingantattun nau’in iri, da inganta ayyukan gudanarwa. Idan da hakan ya ɗore, da zai haifar da ƙaruwar yawan amfanin gona da kashi 30 cikin 100 da kashi 70 cikin ɗari ga manoman alkama 55,000 na ƙasar a yanzu.
Muna kira ga gwamnatin tarayya da ta sake duba manufar raba ingantattun irin alkama ga manoma wanda aka fara a shekarar 2014 duk da cewa masu sharhi da dama na ganin matakin na siyasa ne saboda lokacin da za a gudanar da zaɓukan 2015 ne aka yi hakan. A yayin yin hakan, an yi ikrarin raba ingantattun irin alkama kimanin 7,500 wanda hakan zai iya haifar da raguwar kashi 50 cikin 100 na shigo da kayayyakin a cikin dogon lokaci.
Tallafawa farashin taki da samar da famfunan ruwa, maganin feshi da injunan masussuka ga manoman alkama akan farashi mai rahusa shima zai taimaka matuƙa wajen cimma manufar rage dogaro da shigo da abinci daga waje.