Daga MAHDI M. MUHAMMAD
Alhaji Musa Dan Kwairo ya kasance fitaccen mawakin kasar Hausa kuma mai matukar daraja. An haife shi ne a garin Bakura na Jihar Zamfara a Nijeriya a farkon shekarar 1909. Hazakar Musa Dan Kwairo ta fannin waqa da sha’awar wakokin gargajiya ta fito ne tun yana karami, kuma zai cigaba da zama daya daga cikin fitattun jarumai a wannan fanni.
Wakar gargajiyar Hausa tana da matukar muhimmancin al’adu a yankin arewacin Nijeriya, kuma Musa Dan Kwairo ya taka muhimmiyar rawa wajen kiyayewa da kuma habaka wannan al’adun gargajiya. Ya sadaukar da rayuwarsa wajen samar da kyawawan kade-kade, wakoki masu ratsa zuciya, da kade-kade masu kayatarwa wadanda al’ummar Hausawa da sauran su suka ji dadin su.
Wakar Musa Dan Kwairo ta kasance ta hanyar amfani da kayan gargajiya irin su ganga kotso. Da basira ya hada wadannan kayan kida da sautin murya da ba da labari na waka don kirkirar sauti na musamman da ban sha’awa.
Wakokinsa sukan tavo batutuwan dangin sarauta da masu fada a ji da soyayya da hadin kai da al’amuran zamantakewa da kuma dabi’u masu kyau da ke nuna hakikanin al’amuran mutanensa da kuma burinsu.
Abin da ya banbanta Musa Dan Kwairo ba wai kawai hazakarsa ce ta waka ba, har ma da yadda ya iya hulda da masu sauraronsa. Ya kasance mai dorewa da kwarjini matakin da ya burge masu sauraro, yana jawo su cikin labaran da ya fada ta wakarsa. Ko yana yin wasanni a wurin tarukan gida, bukukuwan al’adu, ko kuma na kasa da kasa, wasannin nasa sun kasance suna cike da sahihanci da kuma girman kai na al’adu.
A tsawon rayuwarsa, Musa Dan Kwairo ya fitar da kundin wakoki masu yawa, wadanda da yawa daga cikinsu sun shahara a sassan masu magana da harshen Hausa a Nijeriya. Wakokinsa sun yi ta yawo da jama’a daga kowane fanni na rayuwa, sun ketare iyaka da samar da hadin kai a tsakanin al’ummar Hausawa. Wakar Musa Dan Kwairo ta kasance wata gada ta al’adu, wanda ke karfafa mahimmancin gado da asali tare da rungumar kyawawan bambancin.
Wasu daga cikin wakokinsa sun hafa da:
- Mai dubun nasara 2. ’Yan Arewa
- Sarkin Daura 4. Sarkin Dass
- Sarkin Kayan Maradun 6. Sarkin Suleja
- Noma babbar sana’a. 8. Sarkin Suleja
- Ahmed Aruwa 10. Shehu Kangiwa
- Sarkin Gwandu 12. Bakalori
- Sarkin Minna 14. Damburan na Katagum
- Hassan Chiroman Katsina 16. Turakin Zazzau Aminu
- Dan’iyan Sarkin Katagum 18. Atiku Turakin Adamawa
- Ibrahim Dasuki
- Dan Kabo
- Faruku Dansarkin Shanu 22. Sarkin Muri
- Yayi wa Maza Takun raini 24. Alkali Bello
- Ahmed Aruwa 26. Kabiru Mado
- Sarkin Zazzau 28. Malami Sarkin Sudan
- Sarkin Keffi 30. Alhaji Shehu Shagari
- Torakin Kano 32. Ado Bayaro
- Ahmadu Bello Sardauna 34. Bello Maitama
- Irin gidan Bawa jan gwarzo
- Dan Amadu Tsayayye
- Alkalin Sokoto 38. Sa’idu na maska
- Ali na Malam Bawa 40. Ali Sikofibo
An san irin gudunmawar da ya bayar ga duniyar gargajiya ta Hausa, kuma an yi ta murna a ciki da wajen Nijeriya. Musa Dan Kwairo ya samu yabo da karramawa daban-daban bisa ga fitattun nasarorin da ya samu a fannin waka da suka hada da kyaututtuka da yabo daga kungiyoyin al’adu da cibiyoyin gwamnati. Abin bakin ciki, Allah ya yi wa Alhaji Musa Dan Kwairo rasuwa a farkon ranar 3 ga Satumba, 1991, ya bar wani gagarumin tarihi a fagen wakokin Hausa. Har yanzu ana iya jin tasirinsa a yau, yayin da ake ci gaba da jin dadin wakokinsa kuma salon wakarsa ya zama abin karfafawa ga sababbin mawaka.
Jajircewar Musa Dan Kwairo wajen kiyayewa da inganta wakokin gargajiya na Hausa ya kara masa karfin gwiwa a matsayinsa na fitaccen mutumi a tarihin wakokin Nijeriya.